Cztery zasady luteranizmu, a zarazem całego protestantyzmu to:
Sola Scriptura – jedynie Pismo Święte
Solus Christus – jedynie Chrystus
Sola gratia – jedynie łaska
Sola fide – jedynie wiara
Zgodnie z nauką Pisma Świętego nauczamy, że: Pismo Święte, Słowo Boże, Biblia jest jedynym źródłem i normą wiary chrześcijańskiej i życia chrześcijańskiego. „Nie ma w nikim innym zbawienia jak tylko w Jezusie Chrystusie”, jedynym Zbawicielu, Odkupicielu i Pośredniku, ukrzyżowanym i zmartwychwstałym Panu. Jego krzyż jest drogą do odkupienia i zbawienia. Luterańska „teologia krzyża” stawia krzyż Jezusa Chrystusa, podobnie jak apostoł Paweł, w centrum nauki i życia Kościoła. My zwiastujemy Chrystusa ukrzyżowanego (1 Kor 1,23a).
Wierzący zostaje usprawiedliwiony jedynie z łaski Bożej, bez zasług. Zbawienia nie można zyskać przez zasługi. Wiara w Jezusa Chrystusa daje zbawienie. Bez wiary zaś nie można podobać się Bogu (Hbr 13,6).
Wiara jest zupełnym zaufaniem Bogu. Dobre uczynki nie są zasługami, lecz owocami żywej wiary. Chrześcijanin czyni dobrze nie po to, aby być zbawionym, ale dlatego, że jest zbawiony Słowo Boże i Sakramenty Święte są kanałami łaski Bożej i środkami zbawienia. Przez Słowo i Sakrament darowana jest nam łaska Boża.
Uznajemy dwa sakramenty: Chrztu Świętego i Ołtarza (Eucharystii, Wieczerzy Pańskiej). Sakrament Ołtarza udzielany jest pod dwiema postaciami (chleba i wina) zgodnie z ustanowieniem Pana Jezusa. Luteranie na podstawie nauki o wszechobecności Jezusa Chrystusa wierzą, że w Wieczerzy Świętej „w”, „z”, „pod” postaciami chleba i wina są prawdziwie, realnie, cieleśnie obecne ciało i krew Jezusa Chrystusa (nauka o konsubstancjacji). Luteranizm odrzuca naukę o przeistoczeniu (transsubstancjacji).
Praktykujemy:
- głośną spowiedź wszystkich wiernych,
- osobistą spowiedź – rozmowę z księdzem dla tych, którzy pragną szczególnej pociechy,
- codzienne wyznawanie swoich grzechów w modlitwie przed Bogiem.
Kościół jest zgromadzeniem wierzących i społecznością świętych, w którym Słowo Boże jest czysto i wiernie nauczane, a Sakramenty Święte są sprawowane i udzielane zgodnie z ustanowieniem Pana Jezusa.
Głową Kościoła jest sam Jezus Chrystus.
Zgodnie z Nowym Testamentem istnieje w Kościele powszechne kapłaństwo wiernych, dlatego każdy wierzący powołany jest do jego sprawowania (np. głosząc ewangelię w swoim środowisku). Kościół Ewangelicki nie zna kapłaństwa hierarchicznego i uznaje jeden urząd duchowny zwiastowania Słowa Bożego i sprawowania Sakramentów Świętych (np. diakon, ksiądz, biskup Kościół jest społecznością świętych, dlatego nie kanonizujemy, ani też nie modlimy się do świętych. Nie potrzebujemy wzywania świętych. „(…) a chociażby nawet była to rzecz cenna, jednak jest to rzeczą bardzo zgubną. Chociaż aniołowie w niebie, a święci na ziemi, a może także i w niebie, modlą się za nas (jak zresztą i Chrystus czyni), to jednak z tego nie wynika, iż mamy aniołów i świętych wzywać, uwielbiać i czcić jako patronów i orędowników (…). Jest to bowiem bałwochwalstwo, gdyż taki zaszczyt przyznawać należy jedynie Bogu.” (Artykuły szmalkaldzkie).
Kościół Luterański uznaje, że Maria Panna jest matką Jezusa Chrystusa – Boga i Człowieka w jednej osobie. Dlatego modlimy się wyłącznie do Boga (pierwsze przykazanie: Jam jest Pan, Bóg twój. Nie będziesz miał innych bogów obok Mnie). Jeden jest tylko Orędownik – Jezus Chrystus – który wraz z Duchem Świętym wstawia się za nami u Ojca.
Nabożeństwo luterańskie nie jest powtórzeniem bezkrwawej ofiary Jezusa Chrystusa składanej Bogu przez ludzi (kapłana), lecz ofiarą darowaną ludziom przez Boga. Istotę nabożeństwa ewangelickiego określił Marcin Luter w kazaniu wygłoszonym w trakcie poświęcenia kościoła zamkowego w Torgawie w roku 1544 słowami: „… aby tu sam Pan Chrystus przemawiał do nas w Słowie Swoim świętym, a my abyśmy z Nim mówili przez modlitwę, psalmy i pieśni pochwalne”. Liturgia luterańska od XVI wieku prowadzona jest w języku narodowym. Stroje liturgiczne, jak i wyposażenie świątyni, luteranizm uważa za tzw. adiafora, tzn. rzeczy obojętne, drugorzędne.
Zgodnie z nauką Chrystusa uznajemy tylko dwa stany po śmierci: niebo (bliskość Boga) i piekło (wieczne oddalenie od Boga). Odrzucamy naukę o czyśćcu, jak również związaną z nią naukę o odpustach za żywych i umarłych.
przygotował ks. Jan Gross